Mon amie chérie Marguerite Gabetti

 

Enkele jaren geleden stuurde Y. me een mail. Hij had een geschilderd portret van Moshé Macchias gekocht. Op zoek naar wat achtergrond over hem was hij beland op de website van zijn dochter - en bij deze blog. Hij stuurde me ook een foto van de opdracht die Madeleine Duguet schreef op een pentekening van de Bewening van Christus. Ze was gericht aan Marguerite Gabetti en dateerde van 28 mei 1930. A mon amie chérie: een tederheid die deed vermoeden dat die Marguerite voor Duguet meer was dan een toevallige kennis. De naam Gabetti kwam me vaagweg bekend voor, maar ik had eigenlijk geen idee om wie het ging. Een leerlinge van Jeanne Flament? Iemand van de Academie voor Schone Kunsten in Brussel waar Duguet toen de lessen volgde? Ik liet het rusten.

Tot ik onlangs plannen maakte om een foto-album van Duguet in te scannen. Op de achterzijde van een foto van 3 meisjes las ik, in het handschrift van Duguet: "Marguerite Gabetti à l'âge de 23 ans à Bruxelles, le 9 mai 1930". Dat gaf een concreet aanknopingspunt: een leeftijd die haar geboorte ergens rond 1907 liet uitschijnen.

Marguerite Gabetti (midden)

Ik vind een Marguerite Gabetti in het bevolkingsregister van Rotterdam, voluit: Esther Marguerite Denise. Geboren op 18 februari 1907 in Rotterdam, dochter van Rosa Gabetti. Rosa is geboren in Napels en lerares talen en muziek. Dochter van een onbekende vader: in de geboorteakte is enkel sprake van de moeder en van de aangeefster, Cecile Corbusier, weduwe van Joseph Gabetti. Ze wonen in Rotterdam op hetzelfde adres in de Middellandstraat, en Corbusier is ook een lerares talen. Maar ze kan niet de moeder zijn van Rosa, want ze schelen maar 13 jaar in leeftijd. Een tante? Ze wonen sinds oktober 1906 in Rotterdam, komende van Keulen. Rosa moet dan al 5 maanden zwanger zijn geweest - zou dat de reden zijn dat ze Keulen verlieten?
 

En Gabetti - er is een Guiseppe Gabetti, geboren in 1796 in Torino, violist en dirigent en de componist van het nationale volkslied van Italië tussen 1861 en 1946, de Marcia Reale d'Ordinanza. Zou er een verwantschap zijn?

De KBR bezit een schat aan gedigitaliseerde kranten en tijdschriften. Honderden hits levert het zoekwoord Gabetti mij op. Eén ervan leidt me naar de voorpagina van Le soir van 19 januari 1930, met een - weliswaar geen erg duidelijke - foto van Marguerite Gabetti, "la jeune pianiste italienne" .Op 22 januari geeft ze een récital in het Conservatorium van Brussel.

Als bij toeval herlees ik in diezelfde periode een brief van Duguet aan Flament, "ma douce maman bien aimée", van augustus 1935. In die brief haalt Duguet herinneringen op aan de voorbije jaren, sinds het einde van de Eerste Wereldoorlog. 1928 is voor haar een bijzonder jaar,

"année mémorable, qui devait m'apporter, sous la forme d'une jeune musicienne, et la douce sensation d'aimer, et l'atroce souffrance de l'indifférence!" 

Op 1 januari organiseert de familie Duguet een van hun muziekfeesten en daarop verschijnen 3 jonge musiciennes, leerlingen van het Conservatorium van Brussel. De oudste van het drietal heet Marguerite, 

"Italienne par sa mère, elle possédait des grands yeux noirs un peu languides, des boucles noires auréolaient son front. Je me pris à l'aimer de suite. Je croyais avoir trouvé en elle, celle qui me pouvait comprendre, elle était une excellente pianiste, artiste sensible, et un peu mystique."

Madeleine lijkt helemaal ondersteboven van haar, ze zou alles voor haar doen. Ze stuurt Marguerite op eigen kosten naar Parijs om te kunnen studeren bij Alfred Cortot. "Toutes mes économies fondèrent dans ses petites mains". Ze zorgt dag en nacht voor haar zieke jongste zus, maar tevergeefs: op 18 augustus 1932 sterft ze in haar armen. Wanneer ook Marguerite enkele maanden later ziek wordt, is Duguet gek van angst dat ze ook haar zal verliezen. Maar ze geneest. Vanaf dan echter keurt Marguerite Madeleine geen blik meer waardig. 

"Un soir je partis! Elle avait joué la Valse de l'adieu, bien triste, bien douloureux. Je ne franchis plus dès lors le seuil de sa maison. On me dit d'ailleurs pas un mot pour me retirer!"

In het archief van Duguet in het Letterenhuis is verder geen spoor terug te vinden van Gabetti: geen brief, geen kaart, geen foto. In haar mémoires wordt ze niet vermeld. In haar dagboekjes die ze sinds 1959 bijhield: geen woord. Ze lijkt helemaal van de kaart verdwenen...

... tot 11 januari 1974. Dan schrijft Duguet in haar agenda: "J'écris Gabetti". Op 12 januari doet ze die brief op de bus. Op 6 februari schrijft ze haar een kaart. En op 18 februari lees ik: "Vais chez Gabetti. Je pense aller chez Gabetti. Je lui téléphone. Je ne reconnais pas sa voix. Elle me comprend mal."

Duguet gaat dus bij haar op bezoek. Ze schrijft er niet bij waar ze woont, maar ze gaat met de trein van 16u06 en om 17u is ze bij haar thuis. Ze herkent haar niet meer; ze beschrijft haar als "récroquevillée sur elle-même, plus du tout Margot - un masque de chinoise". Ze praten wat - over Jean Flament, over de Pléiade. En over haar zoon en zijn kinderen. En ze besluit het dagboekfragment met de constatering: "elle n'a pas voulu jouer du piano".
Twee dagen later gaat Duguet naar de mis; ze bidt voor haar schoonzus Madelon die kanker heeft, én voor Marguerite, "deux épaves". En de volgende dag: "Je gratte violon. Je cherche la plus belle note comme dit Marguerite". Op 23 februari: "je pense à Margot - à Madelon". En nadien: niets meer.
 

Wat heeft Duguet bewogen om haar oude vriendin ineens weer te contacteren, terug op te zoeken? De datum van het bezoek is waarschijnlijk niet toevallig gekozen - 18 februari is Marguerite jarig. Maar dan nog: meer dan 40 jaar na het laatste contact? Ik vrees dat het antwoord niet te achterhalen valt.

Verder spittend in de databanken van KBR vind ik nog ettelijke artikels over de beloftevolle pianiste Marguerite Gabetti, over haar zus, de violiste Flora; over een Laure Gabetti, violiste; Olga Gabetti, celliste... die ergens in de jaren twintig en dertig concerten geven in het Brusselse of wiens muziek gespeeld wordt op de radio.

In het tijdschrift Arts et artistes van 1 juli 1933 staat een interview afgedrukt met de gezusters Flora en Marguerite Gabetti. Ik lees daarin dat Marguerite op het Conservatorium in Brussel pianolessen startte op haar veertiende, bij Marthe Devos. Ze volgde ook de lessen bij Arthur De Greef. En ze studeerde ook in Parijs, bij Alfred Cortot. Als we de woorden van Duguet mogen geloven, weten we nu ook wie die lessen betaalde...